حضرت فاطمه زهرا(س)، دخت گرامی پیامبر اسلام(ص)، نمونه‌ای از انسان کامل و تجلی صفات عالیه الهی در زندگی دنیوی است. شناخت ابعاد مختلف شخصیت و سبک زندگی ایشان، می‌تواند چراغ راهی برای تعالی معنوی، اخلاقی و اجتماعی جوامع انسانی و الگویی بی‌بدیل برای همه زنان و دختران در تمامی اعصار به شمار رود.
رابطه عاشقانه با خدا
یکی از این ابعاد، در عبادت و معنویت و روحیه ایثار در بندگی آن حضرت تجلی می‌یابد؛ به طوری که لحظه‌لحظه حیات خویش را در ارتباط با خداوند با مناجات و راز و نیاز سپری کرده و نمونه‌ای از بندگی خالصانه بوده و در عبادات با دعاهای بلندمرتبه خویش، عمیق‌ترین مفاهیم توحیدی و معرفتی را بیان می‌کردند. تهجد و شب‌زنده‌داری‌ها نشان‌دهنده رابطه عاشقانه آن حضرت با پروردگار بود؛ چنانکه در روایاتی به نقل از امام حسن(ع) در نیمه‌های شب به دعا برای دیگران می‌پرداخت اما برای خود دعایی نمی‌کرد.
اما یکی دیگر از ابعاد شخصیتی حضرت فاطمه زهرا(س) اوج دانش و آگاهی به لحاظ علمی و معرفتی بود؛ چنان که خطبه فدکیه را می‌توان برجسته‌ترین گواه این جنبه از شخصیت ایشان دانست، این خطبه نه‌تنها دفاع از حق خویش و امامت امیرالمؤمنین(ع) است، بلکه دربردارنده معارف عمیق توحیدی، تحلیل‌های اجتماعی و اقتصادی، و اصول عدالت‌خواهی است. ایشان به‌خوبی شرایط سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی را پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) درک می‌کرد و با شجاعت به بیان حقایق می‌پرداخت.
ایثار برای همسر
از دیگر ابعاد شخصیتی دخت گرامی پیامبر اسلام(ص) محبت، وفاداری و ایثار در زندگی و روابط زناشویی بود. زندگی مشترک ایشان با حضرت علی(ع) همواره بر پایه محبت، تفاهم و احترام متقابل بنا بود و به معنای واقعی کلمه شریک و یاور امیرالمؤمنین در سخت‌ترین شرایط آن روزگار بودند، همچنان که در عین همسرداری، مادری درخشان نیز بودند و همواره بر تربیت فرزندانشان اهتمام داشتند و به آن اهمیت ویژه ای می‌دادند و با محبت و معرفت، شخصیت آنان را پرورش دادند و فرزندانی تربیت کردند که هر یک از آن بزرگواران نقش مهمی در تاریخ اسلام ایفا کردند. در واقع حسنین(ع) به‌عنوان پیشوایان امت اسلامی، و حضرت زینب (س) به‌عنوان قهرمان کربلا، ثمره همین تربیت الهی و اخلاقی بودند. سبک زندگی ساده و قناعت‌محور آن هم در خانه‌ای کوچک، اما سرشار از معنویتِ آن حضرت یکی دیگر از وجوه شخصیتی ایشان بود که نشان از اولویت ارزش‌های معنوی و اخلاقی بر تجملات دنیوی داشت.
همچنین آن بانوی بزرگوار در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی نیز حضوری مؤثر و فعال داشتند. چنانکه پس از رحلت پیامبر بزرگوار اسلام، در دفاع از ولایت و حق امامت امیر مؤمنان علی(ع) با شجاعت قیام کردندکه مصداق بارز آن، حضور ایشان در مسجد مدینه که نمونه‌ای از ایستادگی در برابر ظلم و ستم و انحراف از اصول اسلامی بود، درست زمانی که بسیاری از شخصیتهای دینی در مبارزه با انحرافات، سکوت کرده بودند، آن بانوی شجاع با تمام وجود از حقایق دین و ارزش‌های الهی دفاع کردند. آری، حضرت فاطمه زهرا(س) در تمامی جنبه‌های اخلاقی و انسانی، سرآمد بودند؛ چنان که تواضع و فروتنی نیز یکی دیگر از ویژگیهای شخصیتی ایشان بود و با وجود آن که به عنوان دختر پیامبر(ص) جایگاه والایی داشتند، اما همواره فروتنی و ساده‌زیستی پیشه کردند. روایت بخشش لباس عروسی به نیازمند، مصداقی از روحیه ایثارگرانه و نوع‌دوستی آن بزرگوار است. همچنین عفت و حجاب نیز یکی دیگر از ابعاد شخصیتی ایشان است.
در اوج عفاف
عفت و حجاب آن بانوی گرامی در جامعه آن روزگار به‌گونه‌ای بود که حتی در سخن گفتن با مردان و نامحرمان نیز حریم‌های شرعی و اخلاقی را رعایت می‌کردند. این سبک از زندگی آن حضرت نه‌تنها در آن زمان، بلکه برای تمام اعصار می تواند قابل الگوبرداری باشد. از دیگر وجوه شخصیتی آن بانوی بزرگوار زندگی پر خیر و برکتشان بر پایه قناعت و رضایت از نعمت‌های الهی علیرغم وجود تنگناهای مالی بود که این سبک زندگی، امروز نیز می تواند راهکاری برای مقابله با اسراف و تجملات و مصرف‌گرایی به شمار رود، ضمن اینکه ایشان با حفظ حریم خانواده، همواره در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی نیز حضوری مؤثر و کنشگر داشتند که این تعادل میان مسئولیت‌های خانوادگی و اجتماعی، می‌تواند الگوی مناسبی برای زنان دنیای امروز به شمار آید، با توجه به آنچه که اشاره شد باید این نتیجه‌گیری را داشته باشیم که حضرت فاطمه زهرا(س) یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های کمال انسانی در تاریخ است. ایشان در تمامی ابعاد زندگی، از عبودیت و معنویت تا دانش، اخلاق، روابط خانوادگی، مسئولیت‌های اجتماعی و سیاسی، و سبک زندگی، الگویی بی‌همتا و فراتر از زمان هستند.
نقش‌آفرینی اجتماعی با رعایت شرعیات
شخصیت حضرت زهرا(س) نشان‌دهنده آن است که انسان می‌تواند در عین پایبندی به اصول الهی و اخلاقی، نقشی سازنده و الهام‌بخش در جامعه ایفا کند؛ از سوی دیگر در بُعد معنوی، ایشان نماد بندگی خالصانه و عشق عمیق به خداوند هستند. ارتباط معنوی ایشان با خدا، چراغی است برای آنکه بدانیم عبودیت، محور و زیربنای هر نوع کمال انسانی است. دعاها و شب‌زنده‌داری‌هایشان، روحیه‌ای متعالی و توکل بی‌نظیری را به تصویر می‌کشد که می‌تواند راهگشای انسان امروز در مواجهه با اضطراب‌ها و چالش‌های زندگی باشد؛ از سوی دیگر در حوزه علمی و معرفتی، آن بانوی جلیل القدر با دانش گسترده و بصیرت اجتماعی خود، الگویی برای انسان‌هایی هستند که در پی حقیقت‌اند. خطبه فدکیه که گنجینه‌ای از معارف توحیدی و عدالت‌خواهی است، به ما نشان می‌دهد که چگونه می‌توان با دانش و آگاهی، در برابر ظلم و بی‌عدالتی ایستاد و جامعه را به مسیر حق هدایت کرد.
همچنین در عرصه اخلاق و روابط انسانی نیز آن حضرت(س) الگویی از محبت، فروتنی، ایثار و عفت‌اند. ایشان به ما آموخت که چگونه می‌توان در عین برخورداری از عظمت و مقام والا، زندگی‌ای ساده و بی‌آلایش داشت و با فروتنی و عشق، در قلب‌های انسان‌ها جاودانه شد. رفتار مهربانانه ایشان با نیازمندان، درس‌هایی جاودان از ارزش‌های انسانی و اجتماعی است. در نقش خانوادگی نیز نمونه‌ای از همسری فداکار و مادری مهربان بودندکه نشان از درک عمیق ایشان از اهمیت پرورش نسل صالح دارد. در عرصه اجتماعی و سیاسی، شجاعت و حضور آگاهانه در دفاع از ولایت و عدالت، نشان‌دهنده آن است که یک انسان در عین پایبندی به ارزش‌های دینی، می‌تواند در مسیر اصلاح جامعه و مبارزه با انحرافات، نقشی پیشرو ایفا کند. خطابه‌های کوبنده و حضور فعال ایشان در بزنگاه‌های حساس تاریخی، الگویی برای مسئولیت‌پذیری و دفاع از حق است.
سبک زندگی بی‌نظیر
از سوی دیگر شاید مهم‌ترین بُعد شخصیت حضرت فاطمه زهرا(س)، سبک زندگی ایشان باشد که ترکیبی از ساده‌زیستی، معنویت‌محوری و تعادل میان نقش‌های فردی و اجتماعی است. این سبک زندگی، پاسخی است به دغدغه‌های انسان معاصر به شمار می‌آید که همواره در پی یافتن معنا و تعادل میان جنبه‌های مختلف حیات است. در نهایت، حضرت فاطمه زهرا(س) نه تنها الگویی برای زنان، بلکه سرمشقی جامع برای تمامی انسان‌ها هستند. آن حضرت به ما می‌آموزد که انسان می‌تواند در عین ایفای مسئولیت‌های مختلف، به کمال انسانی دست یابد. زندگی و شخصیت ایشان، راهی به‌سوی تعالی فردی و اجتماعی، و چراغی برای ساختن جامعه‌ای بر پایه عدالت، اخلاق و معنویت است.
امروز، در جهانی که از بحران‌های اخلاقی و معنوی رنج می‌برد، بازگشت به الگوهای جاودانی مانند حضرت فاطمه زهرا(س)، می‌تواند آغازگر حرکتی نوین برای ساختن آینده‌ای روشن‌تر باشد.
نظر شما